Zdradzamy tajniki budowy motocykla żużlowego

fot. K. Wachowska

Już sam wygląd takiego motocykla przeznaczonego do startów odróżnia go od drogowych jednośladów. Trochę przypomina rower obwieszony plastikiem. Jednak każdy element jest tu dokładnie przemyślany.

Co je wyróżnia? Przede wszystkim motocykle żużlowe spalają czysty spirytus metylowy – czyli metanol. Ponadto nie są wyposażone ani w skrzynię biegów, ani w hamulce. Żeby było „zabawniej” nie jest to także maszyna dalekobieżna: pojemność baku wynosi średnio 1,5-2 litry paliwa. Wprawdzie prędkość maksymalna nieznacznie przekracza 100 km/h, to motocykl wyjątkowo sprawnie przyspiesza; setkę osiąga zwykle po trzech sekundach. Jest to zasługa wagi „piórkowej” wśród motocykli – minimalna masa takiej maszyny dopuszczonej do startów nie może być mniejsza niż 77 kg, czyli zdecydowanie mniej od przeciętnej wagi dorosłego mężczyzny.

Spełnienie kryteriów
Poprawnie skonstruowany motocykl do jazdy na żużlu musi spełnić kryteria określone w regulaminie sportu żużlowego. Najważniejsze z nich to:

– oryginalny (bez żadnych modyfikacji) układ wydechowy odpowiadający przepisom FIM (Fédération Internationale de Motocyclisme – Międzynarodowa Federacja Motocyklowa) nie może przekrać poziomu głośności 98 dB;
– we wszystkich zawodach można montować do motocykla tylne opony dowolnej marki i dowolnego typu, jednak mające ważną homologację FIM na dany rok; niedozwolone jest ich podgrzewanie (tak jak to się dzieje podczas wyścigów MotoGP), ani stosowanie ulepszonych mieszanek w ogumieniu;
– kierownice produkowane z lekkich stopów nie mogą być naprawiane poprzez spawanie (nadwrężona struktura materiału źle wpływa na trwałość elementu poddawanego największym przeciążeniom);
– niedozwolone jest stosowanie tytanu i jego stopów w silniku i podwoziu motocykla;
– w zawodach nie wolno używać innych motocykli niż podane w zgłoszeniu dostarczonym organizatorowi wyścigów.

Motocykl nie spełniający takich wymogów, którego stan lub budowa może zagrażać bezpieczeństwu zawodników, nie może zostać dopuszczony do startu. Decyduje o tym sędzia zawodów.

Budowa i reguły gry
Najważniejszą częścią motocykla przeznaczonego do żużla jest silnik. Podstawowymi jego elementami są cylinder, gaźnik, świeca zapłonowa i nie więcej niż cztery zawory. Obecnie istnieją jedynie dwie liczące się firmy produkujące takie jednostki: czeska Jawa oraz włoski GM (Giuseppe Marzotto).

fot. treborg.home.pl

W profesjonalnym speedway’u silniki poddawane są tuningowi (z usług kilkunastu liczących się na tunerów korzysta cała światowa czołówka), który ma za zadanie polepszyć osiągi jednostki oraz dostosować jej charakterystykę do stylu jazdy konkretnego zawodnika. Modyfikacje w tym zakresie polegają głównie na demontażu i rozebraniu silnika, po czym zastępowaniu niektórych jego elementów, takich jak tłoki, krzywki, sprężyny, korbowody, cylindry, gaźnik – częściami przeznaczonymi typowo do sportu. Ponieważ jednostka poddawana jest najwyższym przeciążeniom podczas zawodów, więc musi przechodzić średnio co 10 do 20 biegów poważny przegląd.; zwykle po 100 biegach wymaga remontu generalnego. Silnik żużlowy – zwykle o mocy ponad 75 KM – osadzony jest w lekiej ramie; obecnie stosuje się głównie produkcje czeskich firm Jawa lub Stucha. 

Budowa maszyny żużlowej jest wyjątkowo ściśle określona przez przepisy. Motocykl, aby spełniał wymogi, musi być wyposażony w seryjny układ wydechowy; końcówka rury wydechowej nie może wystawać poza obrys opony tylnego koła i nie może się kończyć przed osią tylnego koła. Na kole zębatym tylnej osi, na łańcuchu, sprzęgle i silniku musi zostać zamocowana osłona. Podnóżek (hak) z kolei powinien być umieszczony po prawej stronie motocykla i nie może wystawać więcej niż 32 cm od jego osi wzdłużnej. Szerokość kierownicy nie może być większa niż 90 cm, ani mniejsza niż 70 cm, a rękojeści umocowane na końcach kierownicy nie mogą przekraczać 12 cm.

W motocyklach żużlowych stosuje się sprzęgło wielotarczowe – niezwykle ważny element maszyny przeznaczonej do sportu. Po biegu jest ono tak mocno rozgrzane, że pierwszą czynnością wykonywaną po zjechaniu zawodnika do parkingu jest włączenie dmuchawy i ostudzenie sprzęgła. Tarczki (przekładki) i sprężyny należy wymieniać co kilka biegów. Wyłącznik zapłonu jest uruchamiany sznurem zawieszonym na nadgarstku prawej ręki kierowcy; gdy zawodnik spada z motocykla, automatycznie silnik gaśnie.